Üstat ile Margarita-Mihail Bulgakov (İnceleme)

Üstat ile Margarita, Mihail Bulgakov’un 1938 yılında tamamlamasına karşın yazarın ölümünden yıllar sonra 1973’te basılan eseridir. Kitap “şeytan”ın Moskova’da vücut bulduktan sonra yaptıklarını anlatmaktadır.

DİKKAT! BU BÖLÜM KİTAP HAKKINDA DETAYLI BİLGİ İÇERİR!

İvan Poniryev ile Mihail Berlioz adında iki adam Moskova’da bir parkta sohbet etmektedirler. Kendini profesör olarak tanıtan Woland adındaki bir adam da sohbete dahil olur. Woland, Berlioz’a kafasının koparak öleceğini söyler. Woland’dan şüphelenen Berlioz, telefon etmek için iki adamın yanından ayrılır. Ayağı kayar ve biraz ilerideki tramvay raylarının üstüne düşer. Gelen tramvay Berlioz’un kafasını koparır. Bunun üzerine İvan bu adamın peşine düşer.

İvan, Woland’ı takip eder ve Woland yanında birkaç adam ve ayakta duran bir kediyle beraber bir tramvaya binip olay yerinden uzaklaşır. Gördükleri karşısında şok olan İvan daha sonra yarı çıplak bir halde yazarların toplandığı bir restorana gider ve başından geçenleri anlatır fakat kimse ona inanmaz. Restorandakiler İvan’ı apar topar ruh hekimine götürürler.

Woland, kedi ve diğer yardımcıları bir tiyatro müdürünü kandırarak kendilerine sihirbazlık gösterisi ayarlarlar. Kara büyü şovunu yapmakta kararlıdırlar. Bunun karşılığında müdürle yüksek meblağlı bir kontrat bile imzalarlar. Müdürü bir şekilde uzak bir şehire gönderirler. Gösteri yapılır fakat Woland gösteride ayarı kaçırır.

İvan ise hastaneye kapatılmıştır. Hastanede kendine Üstat diyen bir yazarla karşılaşır. Üstat da İvan gibi deli olduğu şüphesiyle hastaneye yatırılmıştır. İvan neden hastaneye kapatıldığını ve başından geçenleri anlatır. Buna karşılık Üstat, Woland’ın şeytan olabileceğini söyler. Bu sırada Üstat’ın sevgilisi Margarita, Woland’ın düzenlediği bir partiye katılır. Partinin sonunda Margarita, Üstat’ı görmek istediğimi söyler ve Woland bu isteği gerçekleştirir.

Woland ve adamları hakkında bir soruşturma açılmıştır. Kim oldukları ve bir önceki gece sergiledikleri kara büyü gösterisi araştırılmaktadır. Bu esnada Woland’ın adamlar peşlerine düşen polisleri atlatırlar ve şehri birbirine katarlar. Daha sonra Woland’ın adamlarından biri Üstat ile Margarita’yı bir geziye davet eder. İkili bu teklifi seve seve kabul eder fakat Woland’ın adamı ikisini de zehirleyerek öldürür. Üstat ile Margarita’nın ruhu Üstat’ın yazdığı romanın karakteriyle karşılaşmak için Woland’ın adamını izler.

DİKKAT! BU BÖLÜM KİTAP HAKKINDA DETAYLI BİLGİ İÇERİR!

Üstat ile Margarita anlaşılması oldukça güç bir kitap. Alışık olmayanlar için adeta bir “roman içinde roman”. Bilhassa İsa’nın çarmıha gerilmesini ve Pontus Pilatus’u anlatan ve Üstat karakterinin yazdığı roman, kitabı çağdaş edebiyatın farklı bir mecrasına taşıyor. Yazıldığı dönem için devrim niteliğinde sayılabilecek bu özellik kitaba bakış açısını değiştiriyor.

Kitabın yazıldığı dönemde Mihail Bulgakov’un Stalin’in yasaklıları listesinde olduğunu bilmek elbette okuduğunuzda size biraz da olsa yardımcı olabilir sanıyorum ki. Kitapta çoğu yerde Stalin dönemindeki Rusya’yı görmek mümkün. Fakat ilk bakışta kitabın eleştirel yönünü görmek oldukça zor. Bu duruma Bulgakov’un üslubunun alışılmışın dışında oluşu sebep oluyor.  

Kendini profesör olarak tanımlayan bir şeytan, iki arka ayağı üzerine dikilmiş bir kara kedi, yazmaktan kafayı yemiş kendine Üstat diyen bir yazar, sürdüğü kremle cadıya dönüşen Margarita… Kuşkusuz tüm bu karakterler bir şeyleri temsil ediyor. Romanın akışı içerisinde bunu görebilmek pek mümkün değil. Ancak okuduktan sonra okuyucunun zihinde bir şeyler uyanabilir belki.

Üstat ile Margarita oldukça önemli bir eser fakat okunması hayli zor. Ne anlatmak istediğini sansürden kaçmak için tam manasıyla anlatamamış. Pontus Pilatus ile ilgili yazılan roman bölümlerine gelince biraz can sıkıcı olabiliyor ayrıca yer yer hikayeden kopmalar yaşanabiliyor ama yine de okunması gereken eserlerden biri olduğunu söylemek doğru olacaktır.