Dublinliler-James Joyce (İnceleme)

Dublinliler ya da orijinal adıyla “Dubliners”, James Joyce’un 1914 yılında yazdığı ve temelini, çevirmen Murat Belge’nin de kitabın önsözünde yazdığı gibi “Dublinlilik” ekseninden alan, toplama hikâyelerini içeren eseridir.

Kitabı okurken, James Joyce’un dönemin siyasi ve gündelik şartları hakkında neler düşündüğünü ustaca ve okuyucuya sezdirmeden satır aralarına yerleştirdiğini görmek mümkün. James Joyce, kitabı yazdığı dönemde yeni yeni Dublin’i ikiye bölmeye başlayan milliyetçilik düşüncelerinin ve Katolik-Protestan kamplaşmasının altını çiziyor ve okuyucuya “İşte her şey böyle başladı.” diyor.

Kitapta farklı ana fikirler içeren fakat Dublinli olmayı temel alan on beş farklı hikâye yer almakta. Aşağıda bu hikayelerden kısaca bahsedeceğim.

DİKKAT! BU BÖLÜM KİTAP HAKKINDA DETAYLI BİLGİ İÇERİR.

1)      Kız Kardeşler: Bir rahibin ölümünü anlatan, rahibin ölümü kabullenişini ve tasarılarından bahseden bir hikâyedir.

2)      Bir Karşılaşma: Joyce bu öyküde bir çocuğun gözünden kısa bir sahneyi anlatır. Katolik- Protestan çatışmasının gölgesinde, Amerikan Kızılderili hikâyeleriyle büyüyen bir okul çocuğunun gözünden bize Dublin’i gösterir.

3)      Araby: Şark kültüründen esintiler içeren bir hikâyedir. Egzotik ürünler satan bir dükkânı konu alır. Joyce burada, doğu ile batı kültürü arasında bir köprü kurmaya çalışmıştır.

4)      Eveline: Frank adlı bir denizci ile Dublin’den Buenos Aires’e kaçmayı planlayan Eveline’in hikâyesidir. Eveline ne kadar kaçmak istese de Dublin onu sürekli çekmekte ve bir şekilde kendine bağlamaktadır. Joyce, bu öyküde Dublin’e duyduğu aşk-nefret ilişkisini ve kaçış düşüncelerini aktarır.

5)      Yarıştan Sonra: Dublin’de gerçekleşen bir otomobil yarışı sonrası şehre pek çok milletten insan gelmiştir. Jimmy adlı İrlandalı genç, bu yabancı insanlarla tanışır ve onlarla hoş vakit geçirir. Joyce bu hikâyede “İşte hayat buydu.” ifadesini kullanırken farklı milletlerden insanların bir araya geldiklerinde tüm farklılıklarına rağmen barış içinde hoş vakit geçirebileceğini vurgular.

6)      İki Çapkın: İşsiz güçsüz iki çapkın arkadaşın Dublin sokaklarında paralı bir kadın bulup onu kandırmaya çalışmalarını konu alan bir hikâyedir.

7)      Pansiyon: Dublin’de genç kızıyla pansiyon işleten bir kadının öyküsüdür. Kadının kızı, pansiyonda kalan bekâr bir adamla ilişki kurmuştur. Pansiyon sahibesi kadın, kızının namusunun temize çıkması gerektiğini söyler ve adamla konuşmaya karar verir fakat adamın kızla evlenmeye niyeti yoktur. Adam kızı bayağı biri olarak görmektedir.

8)      Küçük Bir Bulut: Hayatta istediğini yapamamış ve kendini özgür hissetmeyen Küçük Chandler adında bir adamı konu alır. Bir gün Küçük Chandler, dünyayı dolaşmış fakat eğitim ve kültür seviyesi ondan çok daha aşağıda olan bir arkadaşı ile karşılaşır. Arkadaşı sürekli kendi anılarını ve gezdiği yerleri anlatmaktadır. Küçük Chandler kıskanma ile karışık bir öfkeyle arkadaşını dinlemekte, bir yandan da ona öykünmektedir fakat karısına ve küçük çocuğuna karşı sorumlulukları onu Dublin’e bağlamaktadır. Joyce bu öyküde Dublin’e olan mahkûmiyeti, Küçük Chandler karakteri üstünden okuyucuya sunmaktadır.

9)      Suretler: Farrington adlı bir adamın öyküsüdür. Farrington, sıkıcı iş hayatından bunalıp tefeciden aldığı borçla barda içip rahatlayan bir adamdır. Joyce burada monoton hayatın bunalttığı insanları ve ailelerinin yaşadığı dramı anlatır.

10)  Toprak

11)   Üzücü Bir Olay: Mr Duffy adında yalnız bir adamı konu alır. Tek dostu Mrs Sinico olan Mr Duffy, Mrs Sinico’nun evli olması sebebiyle bir daha onunla görüşmeme kararı alır. Bir gün Mr Duffy, Mrs Sinico’nun öldüğünü öğrenir. Bu haber üzerine kendini çok daha yalnız ve terk edilmiş hisseder. Joyce, Mr. Duffy’nin yalnızlığını Dublin’in “kahverengi tonu” ile anlatır. Mr. Duffy o kahverengi sokaklarda yapayalnız dolaşırken, öldüğünde onu Mrs Sinico’yu hatırlayan kendisi gibi hatırlayacak birinin olup olmayacağını düşünür.

12)   İdarehanede Ulusal Bayram Günü: Bir idarehanede İrlanda politikası ve Charles Parnell üzerine konuşan birkaç adamın öyküsüdür. Joyce bu hikâyede milliyetçiliğe bakışını idarehanedeki adamların ağzından okuyucuya sunar.

13)  Bir Anne

14)   Acınma: Protestanlıktan Katolikliğe dönen Mr Kernan isminde bir adamın hikâyesidir. Dublinli birkaç orta yaşlı Katoliğin Katoliklik üzerine yaptığı konuşmaları içerir.

15)   Ölüler: Kitabın en uzun öyküsüdür. Bu hikâyede Joyce, Gabriel adındaki bir adam ile karısı Gretta’nın noel gecesini anlatır. Çift, Gabriel’in teyzesinin yaşadığı malikânede verilen noel yemeğine katılır. Gretta yemek sırasında duyduğu bir şarkı üzerine duygulanır fakat Gabriel bu duruma anlam veremez. Nihayetinde Gretta, bu şarkının ona bir zamanlar âşık olan fakat talihsiz bir şekilde ölmüş bir genci hatırlattığını kocasına itiraf eder. Bu olay Gabriel’i yaşayan bir ölüye çevirir.

DİKKAT! BU BÖLÜM KİTAP HAKKINDA DETAYLI BİLGİ İÇERİR.

Joyce bu eserde yazdığı on beş hikâyede Katolik-Protestan çatışması gibi sosyolojik meselelerden, Dublinli olma ve Dublin’den kaçışı hayal eden insanların gündelik hayatlarına ve Dublin’in sıradan insanların hayatları üzerinde bıraktığı derin psikolojik yaralara kadar pek çok olgudan bahseder. Kitap Dublin ve Dublinliler ile alakalı olabilir fakat Joyce’un  Parnell’den bahsederken milliyetçilik kavramı hakkında evrensele ulaştığını söylemek pek yanlış olmaz.

Peki bu kitabı neden okumalısınız?

Bu kitabı okumalısınız, çünkü Dublinliler, Joyce’un farklı bedenlerde, kendini anlattığı önemli bir eserdir. Çünkü tüm insanların çıkar çatışmalarından uzak, kardeşçe yaşayabileceği bir dünyaya duyulan özlemin öyküsüdür Dublinliler ve çevirmen Murat Belge’nin de belirttiği üzere ayrı ayrı öykülerden oluşsa da aslında bir bütündür.