Casus-Joseph Conrad (İnceleme)

Casus, Joseph Conrad’ın 1907’de yayımlanan romanıdır. Kitapta bir casusun planladığı ve uygulamaya geçirdiği bir terör eylemi üzerine yaşananlar konu alınmaktadır.

DİKKAT! BU BÖLÜM KİTAP HAKKINDA DETAYLI BİLGİLER İÇERMEKTEDİR.

Londralı bir esnaf olan Adolf Verloc’un karısı Winnie Verloc, eşi, annesi ve engelli kardeşiyle yaşamaktadır. Adolf Verloc aynı zamanda bir casustur. Bir ülkenin dışişleri bakanlığından maaş almaktadır. Bir gün Adolf büyükelçiliğe çağırılır ve ona ses getirecek bir eylem yapılmazsa işine son verileceği söylenir. Verloc ne yapacakları konusunda konuşmak için diğer eylemcileri evine toplar. Sonunda Greenwich’de bir patlama olur. Olayın müsebbibi Adolf Verloc’tur. Patlama görünüşe göre bir canlı bombanın işidir ya da fünyeyi yanlışlıkla tetiklemiş dalgın biri tarafından gerçekleştirilmiştir. Polisler ilk andan itibaren olayın arkasında Verloc’un olduğunu düşünmektedirler. Verloc bu arada Avrupa’ya gider ve orada on gün kadar kalır, sonra da Londra’ya döner. Döndüğünde bir müfettiş Adolf’u sorgular. Müfettiş Verloc’a olay yerinde onun adresinin yazılı olduğu bir bez parçası bulduklarını söyler. Bu sırada Winnie ölen bombacının kardeşi olduğunu anlar zira adresin yazılı olduğu bez parçasını kardeşi Stevie’nin montuna o dikmiştir.

Adolf Verloc yurtdışına kaçma planları yapmaktadır fakat Winnie başka bir ülkeye gitmeyi istememektedir. Winnie gerçeği anladığı ilk andan itibaren kardeşini böyle bir iş için kullanan ve onu ölüme mahkûm eden kocasını affetmez. Winnie her şeyin suçlusu olarak gördüğü kocasını bir boğuşma sonrası bıçaklayarak öldürür. Paniğe kapılan Winnie nehre atlayarak intihar etme planıyla olay yerinden ayrılır. Bu planını gerçekleştirmek üzereyken Adolf’un arkadaşlarından biri olan Ossipon’u görür. Ossipon, Winnie’ye olan aşkını itiraf eder ve birlikte ülkeden kaçmaya karar verirler. Adolf’un parasını almak için eve geri dönerler ve o sırada Ossipon, Adolf’un cansız bedenini görerek korkuya kapılır. Birlikte kaçma planlarını uygulamaya koyan Winnie ve Ossipon trene binerler. Bu sırada Winnie bütün parayı Ossipon’a verir. Tren hareket ettiği anda Ossipon istasyona atlayarak kaçar. Günler sonra Ossipon Winnie’nin bir gemiden atlayarak intihar ettiğini öğrenir.

DİKKAT! BU BÖLÜM KİTAP HAKKINDA DETAYLI BİLGİLER İÇERMEKTEDİR.

Kitap, yapılan bir terör eyleminin acı sonuçlarını gözler önüne seriyor. Yitip giden bir can ve geride kalan acılı yakınları… Hiçbir şeyden haberi olmayan bir gencin bombacı olarak ortaya sürülmesi akıllara 21. yüzyıl canlı bombalarını hatırlatıyor. Kitaptaki bombacı zekâ özürlü bir gençken günümüzde kullanılan insanlar temsil ettikleri ideolojiyle ya da gerçek uyuşturucularla uyuşturulan beyinler olarak karşımıza çıkıyor. Terör kavramı Joseph Conrad’ın o dönemlerde kitabı yazarken esinlendiği patlama eyleminden günümüze değişmiş görünmüyor. Kullanılan yöntemler, silahlar, patlayıcılar değişse de insanların acıları geçmişten farklı değil.

Joseph Conrad’ın ele aldığı en önemli soru ise sanırım şu: “Hedefe ulaşmak için her yol mübah mıdır?” Bunun yanıtını Adolf Verloc gibi insanlar için evet olarak verirken sıradan insanlar için bunun tersi olması gerektiğini ortaya koyuyor. Ölen olmasa bile bir terör eylemini haklı çıkaracak hiçbir gerekçe olamaz. İnsanlar tarih boyunca benzer yöntemlerle sonuca ulaşmaya çalışmış olsalar da bu yöntemlerin kullanılıyor olması onları haklı çıkarmaz. Joseph Conrad eylem sonucu ölenlerin akrabalarının yaşadığı trajediyi ortaya koyarak bu konu üzerinde tarafını belli etmiştir.

Eserin başkarakteri Winnie kardeşine bağlı bir abla ayrıca sadık bir eştir fakat eşinin ona ihanetinden sonra değişiyor ve yırtıcı bir kimliğe bürünüyor. Adolf Verloc ise planladığı eylemin sonuçlarını öngöremeyen, işinden olma korkusuyla hareket ederken işleri yüzüne gözüne bulaştıran bir casustur. Joseph Conrad bu iki karakteri ustaca kurgulamış. Kitaptaki diğer karakterler de oldukça iyi kurgulanmış. Öte yandan basit görünse de etkili bir olay örgüsü var eserde. Casus standart bir roman değil, aynı zamanda bir dedektiflik romanı ayarında insanı şaşırtan detaylar içeren bir eser. Bu noktada insan Joseph Conrad’ın kurgu yeteneğine bir kez daha hayran oluyor.

Kitabın okunuşunun biraz zor olduğunu söylemek gerek. Bazı yerlerde gereğinden fazla kullanılmış detaylı durum-kişilik tasvirleri yer alıyor. Dikkat çeken gereksiz detaylardan birine örnek olarak müdür yardımcısıyla başmüfettiş arasında geçen detaylı diyaloglar verilebilir. Bu diyaloglar ve tasvirler neredeyse elli sayfa sürüyor ve okuyucu için ciddi bir eziyet oluyor. Konu dışı olmasa da kimi noktalarda göze çarpan bu detayların dışında okuyucuya zevk verebilecek bir eser. Tüm bunlar bir kenara konu aldığı kavramlar ve anlatış biçimi sebebiyle Casus, okunması gereken önemli klasiklerden biri.