Bülbülü Öldürmek-Harper Lee (İnceleme)

Bülbülü Öldürmek, Harper Lee’nin 1960 yılında yayımlanan ilk ve tek romanıdır, 1930’larda ABD’deki ırkçı hareketleri bir çocuğun gözünden anlatmaktadır. Kitap 1961’de Pulitzer Ödülü almış, 1962’de ise kitaptan uyarlanan film üç dalda Oscar Ödülü almıştır.

DİKKAT! BU BÖLÜM KİTAP HAKKINDA DETYALI BİLGİ İÇERMEKTEDİR.

Scout ağabeyi Jem ve avukat olan babası Atticus Finch ile birlikte yaşayan bir kız çocuğudur. Çocuklar okula giderler ve boş zamanlarında dışarı çıkıp oyun oynarlar. Çocukların korktuğu bir ev vardır. Burada yaşayan Boo Radley adındaki adam hiç dışarı çıkmamaktadır. Halk arasında adam hakkında efsaneler dolaşmaktadır. Bir gün Scout, Jem ve arkadaşları Dill, Radley’İn evine girerler. Aniden bir patlama sesiyle korkarlar. Radley, tüfeğiyle bir zenciyi kovalamış ve havaya ateş açmıştır. Bir gece kasabada bir evde yangın çıkar. Yanan ev Jem ve Scout’un çok sevdiği Bayan Maudie’ye aittir. Bu arada Atticus tecavüzle suçlanan bir zencinin savunmasını üstlenmiştir. Bir zenci dostu olarak anılması onu rahatsız etmez.

Hizmetçi Calpurnia Jem ve Scout’u bir zenci kilisesine götürür. Bu durum Atticus’u hiç kızdırmaz aksine bundan mutlu olur. Atticus bir zenciyi savunmanın bedelini ağır ödemektedir. Bütün kasaba ona cephe almış, pek çok doğrudan ya da dolaylı yoldan tehditle karşılaşmıştır. Sonunda dava başlar. İddia makamı ve savunma dinlendikten sonra jüri karar verir. Zenci mahkûm edilmiştir. Davayı izleyen çocuklar bu duruma çok üzülürler çünkü babaları gibi onlar da zencinin masum olduğuna inanmaktadırlar. Zenciye yasalara göre idam cezası verilmiştir. Cezası infaz edilene kadar bir hapishaneye gönderilir. Buradan kaçmaya çalışırken muhafızlar tarafından vurulur ve ölür. Tecavüze uğrayan kızın babası önce Atticus’a sonra da Jem ve Scout’a saldırır. Adam saldırısında başarılı olamaz gizemli bir şekilde ölür.

DİKKAT! BU BÖLÜM KİTAP HAKKINDA DETYALI BİLGİ İÇERMEKTEDİR.

Harper Lee yazdığı bu ilk ve tek romanda ırksal çatışmanın zirvede olduğu 1930’ların ABD’sini okuyucuya bir çocuğun gözlerinden anlatmış. Yayımlandığı dönemde de ırkçılık 1930’lar kadar olmasa da yine de oldukça yaygındır. Bu açıdan bakılınca Harper Lee’nin cesaret gerektiren bir işe giriştiğini söylemek zor değil. Irkçılığın olduğu bir dönemde zenci bir gencin haksız yere suçlanmasını konu alan bir kitap yazmak, üstüne bu kitaptan uyarlanan bir filmin çekilmesi ve Oscar alması inanılmaz. 

“Siyah adamı aldatan beyaz adam ister zengin ister yoksul, isterse iyi isterse kötü bir aileden olsun değişmez. O adam daima kötü bir adamdır.” der Atticus Finch. Doğdukları topraktan zorla getirilen, üstüne köleleştirilen, sömürülen ve aşağılanan siyah adam, yıllarca büyük acılar çekmiş ve kandırılmıştır. Harper Lee, Atticus’un ağzından karşılaştığı ırkçı saçmalıklara ve vicdansızlıklara karşı bu sözlerle tepki göstermiştir. Bu alıntıdan da anlaşılabileceği üzere Atticus karakteri sağduyuyu ve hoşgörüyü temsil etmektedir. Toplum tarafından dışlanmayı göze almış ve bir zencinin savunmasını üstlenmiştir ve nefret oklarının ucunda yaşamayı göze almıştır. “Kim olursa olsun nefret etmek doğru bir hareket değildir.” derken Atticus yine vicdanın sesi olmayı başarmıştır.

Kitap hiç sıkıcı değil. Bir çocuğun gözlerinden olayları anlatıyor ve biz de o çocuğun vicdanına tanık olurken bir yandan da akan olayları takip ediyoruz. Olay örgüsü çok kuvvetli olmasa da bir sinema filmine kaynak olabilecek kadar yeterli görünüyor. Dili ağır değil, oldukça rahat okunuyor.  Uzun lafın kısası, Bülbülü Öldürmek konusuyla ve şekliyle yazılmış en iyi eserlerden biri ve bu yüzden okunmayı hak ediyor.