Sorgulayan Denemeler-Bertrand Russell (İnceleme)

Büyük filozof ve matematikçi Russell bu eserinde çeşitli kavramları sorguladığı 20 denemesine yer vermiştir. Dönemin aykırı sayılabilecek aydınlarından biri olan Russell, 20. yy.’daki İngiliz toplumundan hareketle modern dünyadaki temel sorunları ve görüşleri irdelemektedir.

Russell’a göre en temel problem insanların inançlarıdır. Russell pek çok konuda ters düştüğü Marx ile, bu mesele üzerinde fikir birliği ettiklerini belirtir. Russell da bir ateisttir. Ona göre rasyonel bir toplum kurmak, sosyal ve ekonomik hayat üzerinde ilerleme katetmenin ön şartıdır. Bilimsel temelli bir toplum inşaa edilmelidir, eğitim sisteminden ekonomiye kadar her şeyin temel hareket noktası bilim olmalıdır. Russell, çocuklara dini eğitimden ziyade bilim eğitimi verilmesi gerektiğini savunur.

20. yy.’ın başlarında hala batı dünyasında püriten (tutucu, hatta yobaz) bir bakış açısı mevcuttu. Toplumsal ahlak anlayışının çoğu insan tarafından dinden başka bir temele oturtulmadığı bir dönemdi. Eskisi kadar olmasa da günümüzde bile ahlak anlayışının dinden başka temeli olmadığına inanan insanların sayısı hiç de azımsanamayacak kadardır. Bir inanca göre suç olan bir eylem, başka bir inanca göre suç olmayabilir. İnanç temelli bir adalet ve ahlak anlayışı bu açıdan oldukça sakıncalı sonuçlar doğurabilir. Bireylerin elbette inançları olabilir ama bu bireysel inancı ahlakın ve yasaların temeline oturtmaya çalışmak kabul edilebilecek bir şey değildir. Farklı inançlara mensup insanlar yasalar önünde eşit değerlendirilmelidir. Laikliğin 20.yy’ın ilk çeyreğinden itibaren batı toplumuna şekil vermesi de bu açıdan sevindirici bir hareket olmuştur. Russell o dönem toplumdaki bu durumu oldukça net çizgilerle belirlemiştir.

Sorgulamanın eksik olduğu durumlarda dogmalar devreye girer ve bu da bilimsel ilerlemenin önündeki en büyük engeldir. Russell gibi hayatını matematiği mantıksal temellerle açıklamaya adamış bir adamdan son derece objektif bir bakışla 20.yy. ve onun da ötesinde 21.yy. insanlarının profilini bu eserde görmek mümkündür. Rasyonel bakış açısını eğitimden sanata, insan ilişkilerinden ekonomiye kadar pek çok alanda uygulamak mümkündür. Kuşkusuz Russell, bu anlamda en önemli yol göstericilerden biridir.