Ölüm Bir Varmış Bir Yokmuş-Jose Saramago (İnceleme)

Söz konusu eser 2005 yılında yayımlanmış ve Nobel Ödülü sahibi yazar Jose Saramago tarafından kaleme alınmıştır. Konusu şu şekildedir:

İsmi bilinmeyen bir ülkede insanlar sıradan görünen bir sabaha uyanırlar fakat o gün kimsenin ölmediğini fark ederler. Ölüm bu isimsiz ülkeyi terk etmiş ve insanları sonsuz bir hayata adeta mahkum etmiştir. Ölümün ortadan kalkması, toplum içinde önce sevinçle karşılansa da zaman geçtikçe yarattığı problemler gün yüzüne çıkmıştır.

Yaşlılar bir türlü ölemezler ve bu sebeple devlet orta vadede emekli aylıklarını ödeyemeyecek hale gelecektir. Sigorta şirketleri hayat sigortası poliçesi kesemeyecektir zira ölüm ihtimali artık ortadan kalktığı için teminat verecek de bir şey kalmamıştır. Ölü gömücüler işsiz kalmamak için hayvanları gömme işine girerler. Öte yanda ise ölmek isteyen insanları komşu ülkeye götüren ölüm turları mafya tarafından organize edilir.

Bu kaotik atmosfer ülkenin popüler gazetelerinden birinin editörüne gelen mektupla dağılacaktır. Mektup, “Ölüm”den gelmektedir. Ölüm, kararını değiştirmiş ve o olmadığı zaman ölmesi gereken tüm insanları bir gecede öldürmeye karar vermiştir. Nihayet Ölüm’ün dediği olur ve ölümsüzlükten sebeplenen ve aslında ölmesi gereken tüm insanlar bir gece içinde ölürler.

Ölüm’ün yapacakları bunlarla sınırlı kalmayacaktır. Ölüm sırasında olan insanlara mektupla bir hafta içinde öleceklerini bildiren Ölüm, birkaç hafta öncekinden daha beter bir kaotik atmosferin ülkeye hakim olmasına sebep olur. Bir hafta içinde öleceğini öğrenen çoğu insan borçlarını ödememeye, seks, alkol ve uyuşturucu partilerine katılarak kalan zamanın harcamaya başlar. Ölüm için ise bu durum son derece sıradan görünmektedir.

Gönderdiği mektuplardan birinin sürekli geri döndüğünü gören Ölüm, bu durum karşısında oldukça öfkelidir. Bu mektubun muhattabı 50 yaşında olan ve 49 yaşındayken ölmüş olması gereken bir adamdır. Viyolonsel sanatçısı bu adama mektubu Ölüm’ün tüm çabalarına rağmen ulaşmaz. Nihayetinde ölüm, güzel bir kadın kılığına girerek müzisyenin karşısına çıkar. Müzisyen, bu genç kadına aşık olur fakat Ölüm’ün amacı mektubu bir şekilde adama ulaştırmaktır fakat bunu bir türlü başaramaz. Ölüm de müzisyene aşık olmuştur ve işler bu sebeple fazlasıyla çetrefil bir hal almıştır.

Saramago, absürt ve vurucu hikayeler yazma konusundaki ustalığını bu eserde de konuşturmuştur. Ölüm, en az doğum kadar doğal ve olması gereken bir olaydır. Hayat serüvenimiz doğumla başlar ve türün devamı, daha kaliteli bir hayat yaşayabilmesi için her bireyin ömrünü tamamladıktan sonra ölmesi şarttır. Bu, bütün insanlığın hatta canlılığın temelidir. Her ne kadar kötü bir şeymiş gibi görülse de ölümsüz olmak da oldukça kötü sonuçlara yol açabilir. Ölüm tüm doğallığının yanında aynı zamanda bir endüstri haline de getirilmiştir. Ludwig Feuerbach’ın da belirttiği gibi dinin ve tüm inançların kökeninde de ölüm kavramı bulunmaktadır. Geçimini ölümden sağlayan insanlar, herhangi bir ölüm durumuna karşı hayatlarımızı sigortalamak suretiyle yakınlarımızı güvence altına alan sigorta şirketleri ve tabii ki temelini ölüm korkusundan alan din; varlığını, hayatını ölüme borçludur.